АИВАДОН  ПРОЗÆ

Идрис Шах
(1924 - 1996)

Тæлмацгæнæг — Хъодзаты Æхсар

СКАЗКИ ДЕРВИШЕЙ

ТРИ РЫБЫ
ИСА И НЕВЕРУЮЩИЕ
ЛЮДИ ПОСТИЖЕНИЯ
ЩЕДРЫЙ ЧЕЛОВЕК
ХРОМОЙ И СЛЕПОЙ
ДРЕВНИЙ СУНДУК НУРИ БЕЯ
ИДИОТ В БОЛЬШОМ ГОРОДЕ
ВСПЫЛЬЧИВЫЙ ЧЕЛОВЕК
ТРИ СОВЕТА
ИНДИЙСКАЯ ПТИЧКА
 

ХÆТÆГХУÆГТЫ ХАБÆРТТÆЙ

ÆРТÆ КÆСАДЖЫ
ИССÆ ÆМÆ ЙЕ 'МБÆЛТТÆ
ХУЫЦАУÆЙ СЫН ХАТЫР УЫДЗÆН
РÆДАУ ЛÆГ
КЪУЫЛЫХ ÆМÆ КУЫРМ
НУРИ БЕЙЫ ФЫДÆЛТЫККОН ЧЫРЫН
ÆДЫЛЫ ЛÆГ САХАРЫ
МАСТÆМХИЦ ЛÆГ
ÆРТÆ УЫНАФФÆЙЫ
ИНДИАГ ЦЪИУ
 

ТРИ РЫБЫ

Некогда в одном пруду жили три рыбы. Первая рыба была самой хитрой, вторая была попроще, а третья — совсем глупая. Жили они очень хорошо и спокойно, как живут все рыбы на свете, но вот однажды пришел человек.

Человек принес с собой сеть, и пока он ее разворачивал, умная рыба глядела на него сквозь воду и размышляла. Она лихорадочно перебирала в уме весь свой жизненный опыт, все истории, которые ей когда-либо довелось услышать, призвала на помощь всю свою смекалку, и тут ее осенило:

«В этом пруду нет такого места, куда можно было бы спрятаться, — подумала она, — поэтому лучше всего притвориться мертвой».

ÆРТÆ КÆСАДЖЫ

Кæддæр, дам, иу цады æртæ кæсаджы царди. Фыццаг кæсаг иннæтæй æмбаргæдæр æмæ хиндæр уыди, дыккаг — æнæхин, æртыккаг та — бынтон æдылы. Цардысты дзæбæх, æнцад-æнцойæ, цæвиттон, кæсæгтæ иууылдæр куыд фæцæрынц, афтæ.

Фæлæ иу хатт цады былмæ æрбацыд иу лæг. Йемæ 'рбахаста хыз. Цалынмæ йæ хæлдта, уæдмæ йæм æмбаргæ кæсаг донæй каст æмæ хъуыды кодта, йæхи бахъахъхъæнынæн цы мадзал ссара, ууыл. Йæ зæрдыл æрлæууыдысты йæ царды алы фæзилæнтæ, тæссаг хабæрттæ, къуырцдзæвæны-иу куы бахауд, уæд-иу ирвæзæн хос куыд ссардта, уыдæттæ. Йæ удæй бацыди, йæ фæлтæрд зондæй агуырдта исты фæрæз. Æмæ йæ æппынфæстаг ссардта.

— Ацы цады, кæм бамбæхстæуа, ахæм бынат нæй, — загъта йæхицæн.— Гъемæ фæлтау мæхи мардæфсон скæнон.

Собрав все свои силы, она, к немалому изумлению рыбака, выпрыгнула прямо к его ногам. Рыбак поднял ее, но так как хитрая рыба задержала дыхание, он подумал, что она сдохла, и выкинул ее обратно в воду. Рыба тут же забилась в ложбинку под берегом у самых ног рыбака.

Вторая рыба, та, что была попроще, не совсем поняла, что произошло. Она подплыла к хитрой рыбе за объяснениями.

Гъемæ дын йæ тыхтæ куы 'рбамбырд кæнид æмæ донæй йæхи уыциу зыввытт куы фæласид кæсагахсæджы тæккæ цурмæ. Лæг дисæй амард, уæдæ цы уыдаид. Систа йæ. Кæсаг йæ улæфт баурæдта, æмæ лæг банхъæлдта, ай хæдмæл цыдæр у, зæгъгæ, æмæ йæ фæстæмæ донмæ фехста. Кæсаг æвиппайды, лæджы тæккæ къæхты бын цы байбын уыд, уым фæкуыси.

Дыккаг кæсаг хъуыддаг нæ бамбæрста æмæ раззаджы цурмæ баленк кодта, афæрсон æй, зæгъгæ.

— Просто я притворилась мертвой, вот он и бросил меня обратно в воду, — растолковала ей хитрая рыба.

Простодушная рыба, не мешкая, выпрыгнула из воды и тоже плюхнулась прямо к ногам рыбака.

«Странно, — подумал рыбак, — рыбы здесь сами выскакивают из воды».

Но так как вторая рыба позабыла задержать дыхание, рыбак увидел, что она жива, и засунул в свою сумку.

Он снова повернулся к воде, но зрелище выпрыгивающих на сушу рыб так потрясло его, что он не подумал застегнуть сумку. Вторая рыба, воспользовавшись его невнимательностью, выбралась наружу и где ползком, где прыжком устремилась к воде. Она отыскала первую рыбу и, тяжело дыша, устроилась возле нее.

— Диссагæй дзы ницы и, мæхи мардæфсон скодтон, æндæр,— загъта йын фыццаг кæсаг.

Уæд дыккаг дæр йæхи фехста донæй æмæ лæджы къæхты цур абадт.

«Ай дын диссаг,— фæджих и кæсагахсæг.— Амы кæсæгтæ донæй сæхæдæг сæррæттытæ ласынц...»

Фæлæ дыккаг кæсагæй айрох йæ улæфт бауромын. Лæг федта, кæсаг удæгас кæй у, уый æмæ йæ йæ хызыны нысхуыста.

Гъемæ та йе 'ргом донырдæм раздæхта. Фæлæ кæсæгтæ донæй кæй гæппытæ кæнынц, ууыл æгæр дис кодта æмæ дзы йæ хызын ахгæнын æрбайрох. Дыккаг кæсаг тыхтæ-амæлттæй æддæмæ рабырыд æмæ — кæм йæ фаздзармыл быргæ, кæм гæппытæгæнгæ — донмæ куыддæртæй баирвæзти. Фыццаг кæсаджы ссардта æмæ хæстулæфтгæнгæ йæ фарсмæ æрныкъуылд.

Третья, глупая рыба, не могла понять, что к чему, даже после того, как выслушала объяснение первых двух рыб. Тогда они по порядку перечислили ей все обстоятельства, обращая особое внимание на то, как важно задержать дыхание, чтобы казаться мертвой.

— Благодарю вас, теперь я все поняла, — радостно ответила глупая рыба.

Æртыккаг кæсаг æдылы уыд æмæ хъуыддæгтæн мисхалы бæрц ницы бамбæрста — суанг ын сæ йе 'мбæлттæ бæстон куы радзырдтой, уæд дæр. Халæй-халмæ йын фæнымадтой алцы дæр, загътой йын, мардæфсон-иу скæн, дæ улæфт-иу бауром, зæгъгæ.

— Бузныг, ныр уæ бамбæрстон,— хъæлдзæгæй загъта æдылы кæсаг.

С этими словами она с шумом выпрыгнула из воды, упав рядом с рыбаком.

Рыбак, раздосадованный тем, что упустил двух рыб, упрятал эту рыбу в сумку, даже не потрудившись взглянуть, дышит она или нет. Сумку на этот раз он плотно застегнул. Снова и снова закидывал рыбак свою сеть, но первые две рыбы не покидали своего укрытия, и сеть оказывалась пустой.

Наконец, он решил отказаться от своей затеи и стал собираться в обратный путь. Открыв сумку и убедившись, что глупая рыба не дышит, он отнес ее домой и отдал коту.
 

Уыцы ныхæстимæ сыф-сыфгæнгæ йæхи фехста кæсагахсæджы къæхты хæдцурмæ.

Фæлæ, иннæ кæсæгтæй æнæхай кæй фæци, ууыл фæсмон кæнгæйæ лæг систа кæсаг æмæ, мард æви æгас у, ууыл дæр нал ахъуыды кодта, афтæмæй йæ йæ хызынмæ ныппæрста. Ацы хатт йæ хызын æнгом сæхгæдта. Цалдæр хатты баппæрста цадмæ йæ хыз, фæлæ фыццаг дыууæ кæсаджы байбыны æмбæхст уыдысты æмæ цы хъуамæ 'рцахстаид?

Йæ хъуыддагæй куы ницы уад, уæд йæ хыз батыхта æмæ сæхимæ цæуыныл ныллæууыд. Йæ хызынмæ ма иу каст ныккодта. Æдылы кæсаг нæ улæфы, уый куы федта, уæд æй йæ хæдзармæ 'рбахаста æмæ йæ, хæдмæл у, зæгъгæ, сæ гæдыйæн радта.
 

Говорят, что Хусейн, внук Мухаммада, передал эту историю Хаджаганам («Мастерам»), которые в XIV столетии стали называться Накшбандийским орденом.

Иногда действие рассказа происходит в мире, известном под именем Каратас — Страна Черного Камня.

В настоящей версии сказка стала известна благодаря Абдалю Афифи («Преображенный»). Он услышал ее от шейха Мухаммада Асгара.

Идрис Шахы фиппаинаг цыбырæй. Аргъауы ацы хуыз нæм æрхæццæ Авады Арифийы руаджы. Уый та йæ фехъуыста Мухаммед Асхарæй — уый амарди 1813 азы. Йæ зæппадз ис Делийы.

ИСА И НЕВЕРУЮЩИЕ

Мастер Джалалуддин Руми и другие рассказывают, что однажды Иса, сын Марии, шел по пустыне, невдалеке от Иерусалима, с несколькими людьми, в которых еще сильна была жадность.

Они умоляли Ису назвать тайное слово, воскрешающее мертвых.

— Если я сообщу вам эту тайну, — отвечал им Иса, — вы неправильно воспользуетесь ею.

ИССÆ ÆМÆ ЙЕ 'МБÆЛТТÆ

Зæриндзых поэт Джалалиддин Руми æмæ иннæты ныхæстæм гæсгæ, кæддæр Марияйы хъæбул Иссæ цалдæр лæгимæ фæцæйцыд Иерусалиммæ хæстæг иу æдзæрæг быдыры. Йе 'мбæлттæ — зыд æмæ кæрæф адæм — Иссæмæ æрхатыдысты, ды, дам, зоныс, мард æгас кæныны тых кæмæ ис, ахæм сусæг дзырд æмæ нын æй зæгъ.

— Куы уын æй зæгъон, уæд йæ бахъахъхъæнын нæ бафæраздзыстут, æнæхъуаджы йæ сдзурдзыстут æмæ фæрæдидзыстут,— дзуапп сын радта Иссæ.

Люди же настаивали на своем:

— Мы подготовлены к такому знанию, — сказали они, — и вполне заслуживаем его. Кроме того, оно укрепит нашу веру.

— Вы сами не знаете, о чем просите, — возразил Иса, но все же открыл им великое слово.

Позднее эти люди, вновь оказавшись в пустыне, увидели на земле кучу побелевших от времени костей.

— Давайте попробуем могущество Слова, — сказали они друг другу и хором произнесли его.

Фæлæ уыдон цæхгæр ныллæууыдысты:

— Цæстыгагуыйау æй хъахъхъæндзыстæм, стæй, баууæнд ныл, йæ аккаг дæр стæм. Уый руаджы нæ ныфс, не 'ууæнк дæр фæфидардæр уыдзысты.

— Цы курут, уый уæхæдæг дæр нæ зонут,— семæ не сразы Иссæ, фæлæ сын уæддæр схъæр кодта йæ диссаджы Дзырд.

Гъемæ та иуахæмы уыцы адæм уыцы æдзæрæг быдыры ногæй фæцæйцыдысты, ацы хатт Иссæ семæ нæ уыд. Æнæнхъæлæджы сæ размæ фæци стджыты рæдзæгъд. Заманты фæд сыл бæрæг дардта — сурс ысты.

— Гъа-ма бафæлварæм, кæддæра Иссæйы Дзырдмæ æцæг ис ахæм диссаджы хъомыс,— дзурынц кæрæдзимæ бæлццæттæ æмæ йæ æмдзыхæй загътой.

Едва они произнесли его, как кости соединились в скелет, который стал обрастать мясом, мясо покрылось шерстью, и вот перед ними предстал дикий хищный зверь.

Ожившее чудовище набросилось на них и разорвало на куски.

Имеющие разум поймут. Люди менее развитые сумеют развиться, изучая эту историю.
 

Куыддæр Дзырд сæ дзыхæй сирвæзт, афтæ стджытæ базмæлыдысты, кæрæдзиуыл ныхæсын байдыдтой, стæгдар сæ рауади, стæй сыл фыдтæ фæзынди, цæвиттон, цардæгас буар систы, буарыл та хъуынтæ разад, æмæ бæлццæтты раз фегуырд æвирхъау тугдзых сырд. Кæфхъуындарæнгæс егъау цæрæгой дын сыл æваст йæхи куы андзарид æмæ сæ куы акъуыхтæ кæнид.

Зонд кæмæ ис, уыдон хъуыддаг бамбардзысты. Æрхъуыды фаг кæмæ нæй, уыдон та ацы æмбисондмæ хъусгæйæ æмбаргæдæр фæуыдзысты.
 

Иса, о котором здесь идет речь, — это Иисус, сын Марии. Рассказ появляется в произведении Руми и весьма часто повторяется в устных дервишских преданиях об Иисусе. Этих преданий существует великое множество.

Традиция относит к своим знаменитым «продолжателям» одного из первых, кто носил титул «суфий» — Джабира, сына аль-Хайзла, латинского Герберта, который также считается родоначальником христианской алхимии.

Джабир первоначально был сабием. Согласно западным авторам, ему принадлежат важные химические открытия.
 

ЛЮДИ ПОСТИЖЕНИЯ

Имам аль-Газали рассказал предание из жизни Исы ибн Марийам.

Однажды Иса увидел людей, понуро сидящих на стене у обочины дороги.

Он спросил их:

— Почему вы печалитесь?

Они ответили ему:

— Нас печалит страх перед адом.

ХУЫЦАУÆЙ СЫН ХАТЫР УЫДЗÆН

Имам аль-Газали Мадымайрæмы фырт Иссæйы цардæй ахæм хабар ракодта.

Иу хатт Иссæ фæндаггæрон цалдæр адæймаджы уæнтæхъил æмæ сæргуыбырæй бадгæ федта æмæ сæ бафарста:

— Цы уыл æрцыди, цæуыл æнкъард ыстут?

Уыдон ын дзуапп радтой:

— Зындонмæ цæуын нæ куы бахъæуа, уымæй тæрсæм.

Иса отправился дальше и, пройдя немного, увидел других людей в безутешной печали, сидящих у дороги в различных позах.

— Что вас так озаботило? — спросил он их.

— Желание рая повергло нас в это состояние, — ответили люди.

Иссæ дарддæр ацыд æмæ та æндæр ран æнкъардæй бадгæ ауыдта цалдæр лæджы.

— Уæ зæрдæтæ уын цы маст æвдæрзы?— фæрсы та уыдоны Дæр.

— Дзæнæтмæ бæлгæйæ нæ цæстытæ ныуурс ысты æмæ мæты бацыдыстæм,— загътой йын уыдон.

Оставив их, Иса продолжил свой путь, пока не повстречал третью группу людей. По ним было видно, что они много выстрадали, но их лица сияли радостью.

Иса обратился к ним:

— Что вас так обрадовало?

Люди ответили:

— Дух истины. Мы видели реальность и это заставило нас забыть второстепенные цели.

— Вот истинно люди постижения, — сказал Иса. — В день воскресения они предстанут перед лицом Бога.
 

Араст та и дарддæр Иссæ æмæ амбæлд æндæр къордыл. Сæ цæсгæмттыл бæрæг уыди, бирæ тухитæ кæй бавзæрстой, уый, фæлæ уæддæр уыдысты зæрдæрухс.

Иссæ сæм дзуры:

— Цы у уæ цины сæр, хорз адæм?

Уыдон ын афтæ:

— Нæ цины сæр — рæстдзинад. Мах федтам царды фыдæвзарæнтæ, не 'ккой йын хастам йæ уаргъ æмæ алы лыстæг хъуыддæгтæ мурмæ дæр нал дарæм.

— Мæнæ дын гъе, бирæ кæмæн бантыст, уыцы адæм, — загъта Иссæ.— Мæ райгасы бон сын Хуыцауæй хатыр уыдзæни.
 

Те, кто верит, что духовный прогресс основывается на культивировании в людях награды или страха перед наказанием, часто бывают удивлены, услышав это суфийское предание об Иисусе.

Суфии говорят, что только определенным людям полезно сосредотачиваться на идее приобретения или потери, и это, в свою очередь, может составить только часть практики. Изучавшие методы и результаты обучения людей путем тренировки и внушения будут близки к тому, чтобы согласиться с суфиями.

Религиозные формалисты самых разных вероисповеданий не примут, конечно, утверждения, что простые альтернативы добра и зла, напряженности и расслабленности, награды и наказания представляют собой только часть великой системы самореализации.

ЩЕДРЫЙ ЧЕЛОВЕК

Жил когда-то в Бухаре богатый и щедрый человек. Он достиг весьма высокой ступени в духовной иерархии, и ему был присвоен титул Президент мира. Ежедневно к его дому толпами стекались люди, и он щедро одаривал их золотом. Для каждой категории людей он назначал определенные дни приема, в которые они получали от причитающиеся им милости. Но свою щедрость Президент Мира ограничивал одним условием: тот, кто пороизносил в его доме хоть слово, ничего не получал.

Не все люди могли хранить молчание.

РÆДАУ ЛÆГ

Раджы кæддæр Бухары цард иу хъæздыг æмæ рæдау лæг. Йæ удæй арт цагъта Фарны асинтыл уæлдæр схизынмæ. Æмæ йын бирæтæ бантысти. Уый тыххæй йын саккаг чынди æппæты кадджындæр ном — Дунейы Сæр. Æрвылбон йæ хæдзармæ гуылф кодтой адæм, æмæ сын уый дæр таучелæй лæвар кодта сыгъзæрин. Уазджытæ йын дихтæгонд уыдысты хицæн къордтыл — идæдзтæ, рынчынтæ æмæ а.д. Гъемæ-иу иутимæ къуырийы фыццаг бон фембæлд, иннæтимæ — дыккаг, аннæтимæ — æртыккаг... Афтæ иудадзыг хæрзты цыд адæмæн. Фæлæ рагацау семæ ныхасгонд уыд: йæ хæдзары зыбыты иунæг ныхас дæр куыд ничи кæна, афтæ. Иунæг дзырд дæр кæй дзыхæй схаудаид, уый æнæ ницæмæй аззадаид, афтидармæй аздæхтаид. Алкæй бон нæ уыд уыцы æгъдау æххæст кæнын.

Однажды, когда наступила очередь законоведов и они пришли к нему за подарками, один из них, не в силах более сдерживать переполнявшие его чувства, на все лады принялся расхваливать благодетеля.

Президент Мира ничего ему не дал.

Дунейы Сæр ын, ай-гъай, ницы радта.

Но законовед решил добиться своего. На следующий день за милостью пришли калеки. Притворившись увечным, он явился вместе с ними.

Президент узнал его и опять ничего не дал. Тогда законовед снова изменил свое обличие и пришел уже с другими, прикрывая лицо руками. Но и на этот раз Президент Мира узнал его и прогнал прочь.

Дунейы Сæр æй базыдта æмæ та йын ницы радта. Æгъдауамонæг йæ кæнон нæ уагъта æмæ та æндæр къордимæ æрбацыди. Фæлæ та йæ хъуыддаг нæ фæрæстмæ — Дунейы Сæр та йæ базыдта æмæ йæ æгады тардæй атардта.

Снова и снова законовед предпринимал свои попытки, он даже переодевался женщиной, но щедрый человек неизменно узнавал его и отсылал с пустыми руками.

В конце концов этот человек пошел к владельцу похоронного бюро и попросил завернуть себя в саван и положить в гроб, как мертвеца.

«Когда Президент Мира будет проходить мимо, — сказал законовед, — он, вероятно, подумает, что перед ним труп, и пожерствует на похороны. Деньги мы разделим с тобой поровну».

Цал æмæ цал фæлтæрæны ма скодта æгъдауамонæг, суанг ма сылгоймаджы хуызы дæр æрбацыди — нæй, уæддæр та-иу æй рæдау лæг уайтæккæ базыдта æмæ-иу æй расырдта.

Æппынфæстаг лæджы зæрды æрæфтыди, марды чырынтæ чи кодта, уымæ бацæуын. Йæ диссаджы æрхъуыды йын радзырдта: мæрддзæгты мæ батух æмæ мæ чырыны сæвæр.

— Дунейы Сæр нæ рæзты куы фæцæйцæуа, уæд банхъæлдзæн, ам æцæгæй дæр мард хуыссы, зæгъгæ, æмæ дзы сабæттаг сæвæрдзæн. Æхца иумæ байуардзыстæм,— йæ ныхасмæ ма бафтыдта æгъдауамонæг.

Владелец бюро сделал все, как он просил, и Президент Мира собственной рукой опустил на саван золотую монету. Законовед тут же схватил ее, опасаясь, что она может достаться предпринимателю, и воскликнул, обращаясь к Президенту: «Ты отказывал мне в своей щедрости, видишь, как я добыл ее».

Щедрый человек ответил ему так: «Ты ничего не сможешь получить от меня, пока не умрешь».

В этом и кроется смысл загадочного изречения «умри до своей смерти». Дары приходят к человеку только после «смерти» и не раньше. Но даже сама эта «смерть» не может придти без посторонней помощи.
 

Чырынгæнæгæн куыд бацамындæуыд, афтæ бакодта. Дунейы Сæр сыгъзæрин æхца мæрддзæгты уæлæ сæвæрдта. Æгъдауамонæг æм уыциу лæбурд фæласта, мыййаг æм чырынгæнæг куы фæразæй уа, зæгъгæ, æмæ рæдау лæгмæ хъæр кæны:

— Дæ лæварæй мæ æнæхай фæкæнинаг уыдтæ, фæлæ уæддæр мæ къухы бафтыди! Федтай?!

Уæд ын Дунейы Сæр афтæ:

— Ды мæнæй ницы райсдзынæ, цалынмæ амæлай, уæдмæ. «Дæ мæлæтæй раздæр амæл», зæгъгæ, фыдæлты ныхасы сусæгдзинад ам æмбæхст и. Лæгыл лæвæрттæ сæмбæлынц æрмæстдæр «мæлæты» фæстæ. Фæлæ йæм «мæлæт» дæр æнæ искæй æххуысæй не 'рбацæуы.
 

Это сказание из четвертой книги «Месневи» Руми говорит само за себя.

Дервиши с его помощью подчеркивают тот факт, что хотя определенные дары могут быть «схвачены» хитрецами, все же ценности, которыми наделяет Учитель, подобный Щедрому Человеку из Бухары, обладают более высоким значением, чем кажется на первый взгляд.

Это есть неуловимая сила бараки.

Идрис Шахы фиппаинаг. Ацы кадæг ист у Румийы «Месневийы» цыппæрæм чиныгæй. Уацмыс йæхæдæг йæхи тыххæй дзуры. Хæтæгхуаг суфийтæ афтæ зæгъынмæ хъавынц: иуæй-иу хинæйдзæгтæ хаттæй-хатт хæзнатыл фæхæст вæййынц, ома сын сæ ахуыргæнджытæ (бухайраг рæдау лæджы хуызæттæ) цы зонд бацамонынц, ууыл, фæлæ дзы уæддæр пайда кæнынхъом не свæййынц — уыцы хæзнатæн сæ нысаниуæг, æддаг бакастæй куыд зыны, уымæй ахадгæдæр у. Цыдæр сусæг фарнæй, æрвон арфæйæ хайджын ысты.

ХРОМОЙ И СЛЕПОЙ

Хромой человек однажды вошел в сераль (постоялый двор) и устроился там среди других посетителей.

«Из-за моей хромоты я лишен возможности быстро передвигаться и не успею на султанский пир», — сказал он своему соседу.

Человек, к которому он обратился, поднял голову и сказал:

— Я тоже приглашен на пир, но мне еще труднее попасть туда, чем тебе, потому что я слеп и не вижу дороги.

Тут в их разговор вмешался третий посетитель.

Он сказал:

КЪУЫЛЫХ ÆМÆ КУЫРМ

Иу къуылых лæг иуахæмы фысымуатмæ бацыд æмæ дзы йæхицæн бынат райста.

— Султаны куывдмæ мæ хуындæуы, фæлæ къуылых кæй дæн, уымæ гæсгæ тæрсын, куы байрæджы кæнон, уымæй,— загъта, йæ фарсмæ чи 'рбынат кодта, уымæн.

Уæд ын сыхаг афтæ:

— Æз дæр хуынд дæн куывдмæ, фæлæ мæ уавæр та ноджы фыддæр у — куырм дæн æмæ мæ развæд нæ уынын.

Сæ ныхас сын фехъуыста сæ иннæ сыхаг.

Æмæ сын ахæм зонд бацамыдта:

— Вдвоем вы располагаете средством достичь вашей цели, если только согласитесь воспользоваться этим средством. Слепой может отправиться в путь, неся на спине хромого. Вы должны использовать ноги слепого, чтобы идти, и зрение хромого, чтобы его направлять.

Вот так эти двое достигли цели, где их ожидал невиданный доселе пир.

По дороге они остановились на отдых в другом серале. Здесь они повстречали еще двух несчастных, которые также хотели попасть на пир и не могли. Слепой и хромой стали им объяснять свой метод, но один из этих людей был глухим, а другой немым. Немой слышал их объяснения, но не мог передать их своему приятелю. Глухой мог говорить, но ему нечего было сказать.

Куыд сын бацамыдта, афтæ бакодтой дыууæ лæджы.

Фæндагыл ма сæ æрлæууын бахъуыд иу фысымуаты. Ам ма сыл сæмбæлди, куывдмæ хуынд чи уыд, ахæм дыууæ æнамонд лæджы: сæ иу къуырма уыд, иннæ та æгомыг. Къуылых æмæ сын куырм амонын райдыдтой сæ мадзал. Фæлæ сæ уыдон не 'мбæрстой: æгомыг сæ хъусгæ кодта, фæлæ сын сæ ныхæстæ йе 'мбалæн радзурынхъом нæ уыди. Къуырмайæн та йæ бон дзурын уыд, фæлæ цы хъуамæ загътаид?

Рассказывают, что великий Абдул Кадир завещал свой залатанный суфийский халат наследнику мантии, который должен был родиться почти через шестьсот лет после его смерти.

В 1563 году сейид Сикандар Шах из ордена Кадирийа, унаследовавший право передачи мантии, определил местонахождение предсказанного наследника — шейха Ахмеда Фарики из Сиркхинда — и передал ему полномочия главы ордена.

Этот накшбандийский учитель был к тому времени посвящен в шестнадцать дервишских орденов своим отцом, который в долгих и опасных странствиях искал и собирал по крупицам разрозненное суфийское знание.

Считается, что именно в Сиркхинде предсказано появиться великому Учителю, и преемник святых ждал своего воплощения в течение нескольких поколений.

Следствием появления Фарики и признания его руководителями всех орденов того времени является то, что сейчас накшбандийцы посвящают своих учеников во все четыре основных течения суфизма: Чиштийа, Кадирийа, Сухравардийа и Накшбандийа.

Сказание «Хромой и слепой» приписывается шейху Ахмеду Фарики. Предполагается, что оно должно читаться только после того, как ученик получил от своего мастера особые объяснения или после изучения истории Хакима Санаи «Слепые и слон».

ДРЕВНИЙ СУНДУК НУРИ БЕЯ

Нури Бей был вдумчивым и уважаемым афганцем и был женат на женщине гораздо моложе его.

Однажды вечером, когда он возвратился домой раньше обычного, к нему подошел его преданный слуга и сказал:

— Ваша жена, моя госпожа, ведет себя подозрительно. Она находится сейчас в своей комнате. Там у нее огромный сундук, принадлежавший раньше вашей бабушке, который достаточно велик, чтобы вместить человека.

НУРИ БЕЙЫ ФЫДÆЛТЫККОН ЧЫРЫН

Нури Бей уыд æрхъуыдыджын æмæ дзырддзæугæ афгайнаг. Ракуырдта йæхицæй бирæ кæстæр чызджы.

Иу изæр лæг йæ хæдзармæ иннæ хæттытæй раздæр æрбацыд. Йæ фæсдзæуин йæ размæ рауад æмæ йын афтæ:

— Дæ бинойнагыл тынг гуырысхо кæнын. Ныртæккæ йæхи уаты ис. Дæ нанайы чырыныл гуыдыр сæвæрдта æмæ йæ цуры бады. Чырын та, дæхæдæг æй зоныс, ахæм у, æмæ дзы лæг æнцонтæй бацæудзæн.

— В нем обычно хранились только старые кружева.

— Я думаю, сейчас в нем есть что-то еще. Она не позволила мне, вашему старому слуге и советчику, заглянуть в него.

Нури вошел в комнату жены и нашел ее чем-то обеспокоенной, сидящей перед массивным деревянным сундуком.

— Æмæ дзы зæронд къабатæй дарддæр куы ницы ис,— загъта Нури Бей.

— Мæнмæ гæсгæ ма дзы ныртæккæ æндæр цыдæр дæр ис. Æз дæ рагон æмæ иузæрдион лæггадгæнæг дæн, афтæмæй мæн дæр нæ бауагъта чырынмæ ныккæсын.

Нури бацыд йæ бинойнаджы уатмæ. Ус тыхстхуызæй бадти егъау чырыны цур.

— Не покажешь ли ты мне, что в этом сундуке? — спросил он.

— Это из-за подозрений слуги или потому, что вы мне не верите?

— Не проще ли будет взять да открыть сундук, не думая о том, чем это вызвано?

— Мне кажется, это невозможно.

— А он заперт?

— Да.

— Ацы чырыны цы ис, уый ма мын фенын кæ,— загъта лæг.

— Фæсдзæуины ныхæстæм хъусыс? Ау, нæ мыл æууæндыс?

— Омæ радзур-бадзурты бæсты чырын куы байгом кæнай, уæд хуыздæр нæу?

— Чырынæн гомгæнæн нæй.

— Гуыдырæй æхгæд у?

— Уо.

— Где ключ?

Она показала ключ и сказала:

— Прогоните слугу, и вы его получите.

Нури приказал слуге выйти, женщина протянула ему ключ, а сама удалилась, явно смущенная.

Долго размышлял Нури Бей. Затем он позвал четырех садовников из числа своих слуг. Ночью они вместе отнесли сундук в отдаленную часть сада и закопали его, не открывая.

И с тех пор — об этом ни слова.
 

 — Æмæ дæгъæл кæм ис?

Ус æм дæгъæл равдыста æмæ загъта:

— Фæсдзæуины æддæмæ арвит æмæ дын æй уæд ратдзынæн.

Нури фæсдзæуинæн сæрæй ацамыдта, ацу, зæгъгæ. Сылгоймаг æм дæгъæл радта, тынг ныфсæрмы, афтæмæй уатæй рахызти.

Бирæ рахъуыды-бахъуыды фæкодта Нури Бей. Стæй йæ фæсдзæуинтæй цыппармæ бадзырдта. Уыдон æхсæвы чырын ахастой æмæ йæ дыргъдоны кæрон æддиау баныгæдтой, гом дæр æй нæ бакодтой, афтæмæй.
 

Много раз подчеркивалось, что эта захватывающая история обладает внутренней значимостью, независимо от своей внешней морали. Эта притча входит в репертуар каландаров (бродячие дервиши). Их святой покровитель — Юсуф из Андалузии — жил в XIII веке. Раньше их было много в Турции. Немного расширенный вариант притчи стал известен в Америке благодаря книге «Ночи Стамбула» Н. Г. Двайта, опубликованной в США в 1916 и 1922 годах.

Идрис Шахы фиппаинаг. Ацы æмбисонд æргом зондамонæн кæй у, уымæй уæлдай ма дзы арф æнкъарæнтæ æмæ ахадгæ тых ис. Уый тыххæй иу æмæ дыууæ хатты нæ фыстæуыд. Арæх æй дзырдтой хæтæгхуаг бæлццæттæ. Сæ бардуаг-пехуымпар Юсуф цард XIII æнусы Андалузийы. Æмбисонды парахатдæр вариант зындгонд у Америчы дæр, «Стамбулаг æхсæвтæ», зæгъгæ Н.Г. Дуайты чиныджы фæрцы. Уый джиппыуагъд æрцыд Америчы Иугонд Штатты 1916 æмæ 1922 азы.

ИДИОТ В БОЛЬШОМ ГОРОДЕ

К пробуждению можно прийти различными путями. Но только один путь является правильным. Человек спит; он должен пробудиться правильным способом. Послушайте историю об одном невежественном человеке, который проснулся неправильно.
 

ÆДЫЛЫ ЛÆГ САХАРЫ

Глупец попал однажды в огромный город и, увидев на улицах множество снующих туда-сюда людей, оторопел. На ночь он устроился в караван-сарае, но боясь, что утром не сможет найти себя в этой толпе людей, прежде чем уснуть, привязал к ноге тыкву.

Один шутник, наблюдая за ним, все понял. Он дождался, пока глупец заснул, и отвязал от его ноги тыкву и привязал к своей. Затем улегся рядом и уснул. Проснувшись утром, глупец первым делом стал искать тыкву. Увидев ее на ноге другого человека, он решил, что тот человек и есть он сам. В совершенном смятении он растолкал того человека и закричал:

«Если ты — это я, то скажи мне, ради небес, кто я и где я?»
 

Иу æдылыдзæф лæг егъау сахармæ бахауд æмæ, уынгты утæппæт адæм рацу-бацугæнгæ куы федта, уæд фæкуыддæр. Изæрæй фысымуаты йæхицæн бынат райста. Фысымуат чырæдзаутæй йе 'дзаг уыд, æмæ æдылы фæтарсти, райсом уыйбæрц дзыллæйы астæу мæхи куы нал ссарон, зæгъгæ. Гъемæ дын хуыссыны размæ йæ къахмæ нас куы бабæттид.

Иу хъазаг лæг ын йæ митæм каст æмæ уайтæккæ хабар бамбæрста. Æдылыдзæф куы бафынæй, уæд ын йæ къахæй синаг райхæлдта æмæ нас йæхи къахмæ бабаста. Райсомæй æдылыдзæф куы райхъал, уæд фыццаджы-фыццаг йæ нас агурынмæ фæци. Йæ сыхаджы къахмæ бастæй йæ куы ауыдта, уæд банхъæлдта, уый æз дæн, зæгъгæ. Бынтондæр скатай æмæ уыцы удаистæй йæ фынæй сыхаджы басхуыстытæ кодта, стæй уыциу хъæр фæласта:

— Кæд мæнæйуый ды дæ, уæд ма мын, дæ Хуыцауы хатырæй бамбарын кæн, æз та чи дæн æмæ кæм дæн?
 

Эта сказка дошла до нас в великом духовном классическом произведении «Саламан и Абсаль» мистика XV столетия Абдурахмана Джами. Он родился на берегах Оксаса, а умер в Герате, оставив после себя славу величайшего персидского поэта. Джами вызывал яростные нападки святош своей откровенностью и особенно заявлением, что он никого не считает своим учителем, кроме собственного отца.

Идрис Шахы фиппаинаг. Ацы аргъау бахауди Насреддины хъæлдзæг ныхæсты чиныгмæ дæр, Астæуккаг Азийы афтæ бирæ кæй бауарзтой, уымæ. Махмæ та æрхæццæ XV æнусы номдзыд мистик Абд ар-Рахман Джамийы руаджы — уый дзы спайда кодта йæ æвæджиауы уацмыс «Саламан æмæ Абсалы». Джами райгуырди Оксусы (Аму-Дарьяйы) былгæрон, мæлгæ та акодта Гераты, йæ фæстæ дзырддзæугæдæр персаг поэты ном ныууагъта, афтæмæй. Йе 'ргомдзырды тыххæй йæм тынг схæрам сты дины кусджытæ, уæлдайдæр афтæ куы загъта, мæ фыдæй фæстæмæ иу адæймаджы дæр мæ ахуыргæнæг нæ хонын, зæгъгæ, уæд.

ВСПЫЛЬЧИВЫЙ ЧЕЛОВЕК

Жил-был человек, который по малейшему поводу впадал в гнев. Многие годы наблюдая за собой, он пришел к выводу, что вся его жизнь полна непреодолимых трудностей из-за его вспыльчивости.

И стал он думать, как ему избавиться от этой черты. Прослышав об одном дервише, что тот обладает глубоким знанием, он пошел к нему за советом.

Дервиш сказал ему: «Ступай по такой-то дороге, пока не придешь к перепутью, где увидишь засохшее дерево. Стань под этим деревом и каждому прохожему предлагай напиться воды».

МАСТÆМХИЦ ЛÆГ

Раджыма-раджыма цард иу мæстыгæр лæг. Алы лыстæг хъуыддаджы тыххæй дæр-иу уайсахат ратæвд и. Бирæ азты дæргъы йæ царды хабæрттæм йæ хъус даргæйæ æрцыд ахæм хъуыдымæ: цыдæриддæр бæллæхы мыггагæй баййæфтон — иууылдæр мæ мæстыгæры аххосæй уыдысты.

Гъемæ сагъæсы аныгъуылди: цы мадзалæй фервæзон ацы æнæхайыры миниуæгæй? Иу хæтæгхуаджы кой æрыхъуыста, уый руаджы, дам, дæ низæн хæрзбон зæгъдзынæ. Ацыд æм фæрсынмæ. Хæтæгхуаг ын загъта:

— Мæнæ ауылты ацу æмæ, фæндæгтæ кæм баиу сты, уым фендзынæ иу хуыскъ бæлас. Уый бын слæуу æмæ алы фæндаггонæн дæр доны нуазæн дæтт.

Человек сделал, как ему было сказано. Прошло много дней, и люди стали его примечать: повсюду разнеслись слухи, что он дал обет творить милостыню и следует особому курсу самоконтроля под руководством совершенного мудреца.

Однажды один путник, который, видимо, очень торопился, отвернул голову, когда тот человек предложил ему напиться воды, и поспешно продолжал свой путь. Вспыльчивый человек крикнул ему вдогонку:

Хæтæгхуаг ын куыд бацамыдта, афтæ бакодта. Цас рæстæг рацыди, Хуыцау йæ зонæг, фæлæ лæгыл фæндаггæттæ сæ цæст æрæвæрдтой, йæ кой дардыл айхъуыст, зондылæджы амындæй, дам, алкæмæн дæр хорзы цæуы, йæхицæн, дам, удыбæстæ кæны.

Иуахæмы фæндагыл иу бæлццон æрбацæйцыди. Лæг та уымæ дæр доны къус дæтты, табуафси, дæ ком ауазал кæн, зæгъгæ. Фæлæ йæм бæлццон фæрсмæ дæр нæ фæкаст, йæхи иннæрдæм кæсæг скодта æмæ тагъд-тагъд йæ рæзты аивгъуыдта. Мæстыгæр лæг ма йæ фæстæ адзырдта:

«Постой, ответь на мое приветствие и испей воды, которую я предлагаю всем путникам!» Но тот даже не обернулся. Он еще несколько раз окликнул его, но не получил никакого ответа.

Возмущенный такой неучтивостью, человек тут же обо всем позабыл. Он быстро снял свое ружье, висевшее на сухом дереве, прицелился в удаляющегося грубияна и выстрелил.

Пешеход замертво повалился на землю, и в тот же миг произошло чудо: сухое дерево расцвело.

Сраженный пулей оказался закоренелым убийцей и был как раз на пути к совершению самого ужасного преступления в своей жизни.
 

Хуыскъ бæласы къалиуæй йæ топп æриста æмæ дзы бæлццонмæ ныхъхъавыди. Бæлццон дзыхъмард фæцис.

Уыцы сахат æрцыд адæмæн æмбисонды диссаг: хуыскъ бæлас сыфтæр ракалдта, цы уыд, уымæй дзæгæрæг фестади.

Куыд рабæрæг, афтæмæй бæлццон уыди лæгмар, бабын кодта бирæты æмæ ныр тагъд кодта йæ царды мидæг тæккæ стырдæр фыдми ракæнынмæ.
 

Итак, как видите, есть два рода советчиков. Первые чисто механически повторяют какие-то установленные принципы. Вторые — это люди знания. Те, кто встречает людей знания, ждут от них нравоучений и относятся к ним, как к моралистам. Но цель этих людей служить истине, а не оправлывать благочестивые надежды.

Дервиш, фигурировавший в этой истории, говорят, никто иной, как Наджм-ад-дин Кубра — один из величайших суфийских святых. Он основал орден Кубравийа («Величайшее братство»), который имеет много общего с основанным позднее орденом святого Франциска. Как и святой из Асиза, Наджм-ад-дин прославился своей сверхъестественной властью над животными.

Наджм-ад-дин был одним из шестисот тысяч горожан, погибших во время разрушения Хорезма в 1221 году. Утверждают, что монгольский завоеватель Чингиз-хан, зная о его славе, обещал сохранить ему жизнь, если он добровольно сдастся. Но Наджм-ад-дин Кубра вышел вместе с другими на защиту города и позднее был найден среди убитых.

Предвидя эту катастрофу, Наджм-ад-дин незадолго до нашествия монгольских орд отпустил от себя своих учеников и направил их в безопасные места.

Идрис Шахы фиппаинаг цыбырæй. Ацы ран хæтæгхуаджы хуызы æвдыст цæуы суфийты кадджындæртæй иу Наджм-ад дин Кубра. Уый сæрæвæрæн скодта орден Кубравийайæн («Æмбисонды æфсымæрдзинадæн»). Фæстæдæр уый æнгæс орден сарæзта Ассизаг Франциск дæр. Наджм-ад-динæн дæр, дам, Францискау йæ бар цыди цæрæгойтыл. Хорезмы (Центрон Ази) рæстæг цы æхсæзфондзыссæдз мин адæймаджы фæмард, уыдонимæ уыди Наджм-ад-дин дæр (1221 аз). Чингиз-хан ын зæрдæ æвæрдта, кæд барвæндæй дæхи радтай, уæд дæ нæ бахъыгдардзынæн, зæгъгæ. Фæлæ Кубра сахар хъахъхъæнджыты фарсмæ æрлæууыд, æмæ йын фæстæдæр йæ мард иннæ мæрдты 'хсæн ссардтой. Наджм-ад-дин рагацау зыдта, стыр бæллæх кæй æрцæудзæн, уый æмæ манголты æрбабырсты агъоммæ йæ ахуыргæнинæгты фæсвæд ран бамбæхста.

ТРИ СОВЕТА

Человек однажды поймал птичку.

— В неволе я тебе не пригожусь, — сказала ему птичка, — отпусти меня, и я дам тебе три ценных совета.

Первый совет птичка пообещала дать пока он будет держать ее в руке, второй — когда взлетит на ветку, и третий — на вершине холма.

ÆРТÆ УЫНАФФÆЙЫ

Иу хатт иу лæг цъиу æрцахста æмæ йæ хъуамæ къалатийы баппæрстаид.

— Ахстæй дын ницæмæн бабæздзынæн,— загъта цъиу.— Фæлтау мæ ауадз, æмæ дын ме 'ртæ уынаффæйы исты ахъаз фæуыдзысты дæ царды. Мæ фыццаг уынаффæ дын зæгъдзынæн, дæ къухы ма уыдзынæн, афтæмæй, дыккаг,— къалиумæ стæхын мæ куы бауадзай, уæд, æртыккаг,— уалæ уыцы рагъы цъуппыл куы абадон, уæд.

Человек согласился и спросил, каков ее первый совет. Птичка сказала:

— Если ты чего-то лишился, пусть даже ты ценил это не меньше жизни, не жалей об этом.

Человек отпустил птичку, и она, взлетев на ветку, сказала свой второй совет:

— Никогда не верь тому, что противоречит здравому смыслу, не имеет доказательств.

Лæг сразы цъиуы фæндыл æмæ йæ фæрсы:

— Гъы, цавæр у дæ фыццаг уынаффæ?

— Исты дæ куы фесæфа, уæд ыл ма фæсмон кæ, дæ цардæй дын зынаргъдæр куы уа уыцы исты, уæд дæр.

Уый фæстæ лæг цъиуы ауагъта æмæ йæм дзуры, дæ дыккаг уынаффæ дæр, дам, зæгъ.

— Биноныгæй кæй не сбæрæг кæнай, стæй бауырнинаг чи нæ уа, ахæм хъуыддагыл макуы баууæнд.

Затем она полетела на вершину холма и закричала оттуда: «О несчастный! Я проглотила два огромных бриллианта. Если бы ты убил меня, они были бы твоими».

В отчаянии человек схватился за голову.

Уый фæстæ цъиу рагъы сæрмæ стахт æмæ уырдыгæй æрхъæр кодта:

— О, дæлæ лæг, цæй æнамонд дæ, цæй! Дæ дыууæ егъау налхъуыт-налмас дуры дын дзæбæх куы аныхъуырдтон! Куы мæ амардтаис, уæд дæхицæн бæргæ баззадаиккой, фæлæ нæ сарæхстæ, бецау!

Лæг фæудаист и, фырадæргæй ма йæ сæр ныххоста. Стæй йе 'муд куы 'рцыд, уæд лæгъзтæ кæнынмæ фæци:

— Дай мне хотя бы свой третий совет, — сказал он, придя в себя.

— Какой же ты глупец! — воскликнула птичка, — ты просишь у меня третьего совета, даже не подумав над первым и вторым. Я сказала тебе, чтобы ты не сожалел о потерянном и не верил бессмыслицам, а ты только что поступил наоборот. Ты поверил нелепости и пожалел о том, чего лишился! Подумай сам, как же во мне, такой маленькой, могут поместиться два огромных бриллианта. Ты глуп, поэтому ты навсегда останешься тем, кто ты есть: обычным человеком.
 

— Де 'ртыккаг уынаффæ ма мын уæддæр зæгъ.

— Æвæдза, куыд æдылы дæ, куыд æдылы!— ныхъхъæр та ласта цъиу.— Фыццаг æмæ дыккаг уынаффæйыл хъуыды дæр нæма акодтай, афтæмæй дæ æртыккаг æрхъуыди. Загътон дын: исты дæ куы фесæфа, уæд ыл фæсмон ма кæ, стæй алы æнæсæрфат ныхæстыл ма 'ууæнд, ды та иннæрдæм бакодтай: баууæндыдтæ, уырнинаг чи нæу, ахæм хабæрттыл, стæй дæ цы фесæфт, ууыл фæсмонæй дæхи марыс. Дæхæдæг ма йыл ахъуыды кæн: мæ хуызæн гыццыл цъиу куыд хъуамæ аныхъуыра дыууæ егъау хæзнадуры! Ды æнæсæр дæ æмæ дæ амæлæты бонмæ æнæфенд æмæ сау лæгæй баззайдзынæ.
 

В дервишских кругах этой сказке придается огромное значение, ибо считается, что она «показывает чувствительность» ума ученика, подготавливая его к переживаниям, которые невозможно вызвать никакими обычными средствами.

Ее постоянно используют суфии, она встречается в классическом произведении Руми «Месневи», а также приводится в «Божественной книге» Аттара, одного из учителей Руми. Оба они жили в XIII столетии.

ИНДИЙСКАЯ ПТИЧКА

У одного купца жила в клетке птичка. Однажды он собрался по своим делам в Индию, на родину этой птички, и спросил ее, что ей оттуда привезти. Птичка попросила отпустить ее на свободу, но купец отказался. Тогда она попросила его, когда он прибудет в Индию, пойти в джунгли и рассказать вольным птицам о ее жизни.

Купец выполнил ее просьбу. Но только он рассказал о своей пленнице какой-то дикой птице, как две капли воды похожей на его птичку, как она замертво упала на землю. Купец решил, что она родственница его любимицы, и весьма огорчился, считая себя виновником ее смерти.

ИНДИАГ ЦЪИУ

Иу къупецæн йæ къалатийы цъиу цард. Иуахæмы йæ йæ хъуыддæгты фæдыл Индимæ цæуын бахъуыд æмæ цъиуы фæрсы, дæ фыдæлты бæстæйæ, дам, дын цы 'рбаласон. Цъиу ын афтæ, дæ къалатийæ, дам, мæ ауадз, æндæр мæ ницы хъæуы. Фæлæ хицау не сразы. Уæд дзы цъиу ракуырдта, Индимæ, дам, куы бацæуай, уæд, дам-иу, джунгли бабæрæг кæн æмæ, дам-иу, ме 'мбал сæрибар цъиутæн радзур, ахст кæй дæн, уый.

Къупец ын йæ ныстуан сæххæст кодта. Фæлæ куыддæр йæ ахст цъиуы тыххæй уый æмхалдих хъæддаг цъиуæн радзырдта, афтæ дын уый дзыхъмардæй зæхмæ куы 'рхауид. Къупец æй йæ ахст цъиуы хо банхъæлдта æмæ йæм хардзау æркасти. Цъиу кæй æрбамард, уый мæ аххос у, зæгъгæ, æрæнкъард.

Когда он возвратился домой, его птичка спросила, какие новости он ей привез.

— Боюсь, что мои новости опечалят тебя, — ответил купец. — Случайно я обратился к одной из твоих родственниц, и когда рассказал ей твою историю, ее сердце разорвалось от горя, и она в тот же миг умерла.

Не успел купец произнести это, как его птичка, потеряв дыхание, свалилась на дно клетки и затихла.

Хъæмæ куы 'рбаздæхт, уæд æй ахст цъиу хабæрттæй афарста.

— Æнамонд хабæрттæ,— загъта къупец.— Дæ хотæй иуæн хабар куы ракодтон, уæд йæ зæрдæ аскъуыд æмæ æрбамард.

Къупец куыддæр уыцы ныхæстæ загъта, афтæ дын цъиу куы фæтымбыл уаид æмæ дзы хъыпп-сыпп дæр куы нал схауид.

«Известие о смерти родственницы убило ее», — подумал купец. Опечаленный он достал птичку из клетки и положил ее на подоконник. Птичка тут же ожила и вылетела в открытое окно.

Она уселась на ветку дерева перед окном и закричала купцу:

«Теперь ты понял, что печальные новости, как ты их называл, были для меня доброй вестью. Мне было передано послание — совет, как поступить, чтобы выбраться на волю; это последнее мне было передано через тебя, мой Учитель».

И птичка улетела, наконец-то свободная.
 

«Йæ хойы сæфты хабарæй амæн дæр йæ зæрдæ аскъуыди, — загъта йæхинымæры къупец. Æрæнкъард, къалатийæ цъиуы райста æмæ йæ гом рудзынджы дæлвæйнæгыл æрæвæрдта. Цъиу æвиппайды райгас æмæ апæррæст ласта. Рудзынджы цур цы бæлас уыд, ууыл абадт æмæ къупецмæ хъæр кæны:

— Мæ сайд фæу! Ныр æй бамбæрстай, ды æнамонд хабар кæй хуыдтай, уый мæнæн амонды хабар кæй уыд, уый? Рагацау мын уынаффæ бачынди, къалатийæ цы мадзалæй раирвæзæн ис, уый тыххæй; уыцы уынаффæ мын дæхæдæг æрбахастай, дæууылты мæм æй æрбарвыстой, мæ хурхæймарæг.

Æмæ цъиу æрвхуызцъæх уæлдæфы æрбайсæфти, сæрибары зарæг кæнгæ.
 

Эта притча, приводимая Руми, подобно многим другим притчам, подчеркивает для суфийского искателя огромную важность косвенного обучения в суфизме.

Иммитаторы и системы, носящие названия, соответствующие традиционному мышлению, как на Востоке, так и на Западе, предпочитают обычно придавать особое значение «системе» и «программе» скорее, чем всему опыту суфийской школы в целом.
 

Журнал «Мах дуг», 2001 аз