СТИХИ

Арсений Тарковский

ÆМДЗÆВГÆТÆ

Ирон æвзагмæ сæ ратæлмац кодта
Хъодзаты Æхсар.

Все жужжит беспокойное веретено -
То ли осы снуют, то ли гнется камыш, -
Осетинская мельница мелет зерно,
Ты в Даргавском ущелье стоишь.

Там в плетеной корзине скрипят жернова,
Колесо без оглядки бежит, как пришлось,
И, в толченый хрусталь окунув рукава,
Белый лебедь бросается вкось.

Мне бы мельника встретить: он жил над рекой,
Ни о чем не тужил и ходил по дворам,
Он ходил - торговал нехорошей мукой,
Горьковатой, с песком пополам.

1935
 

КЪАДАКУЫРОЙ ДÆРГЪÆВСЫ КОМЫ

Æлхуыйы зыр-зыр уа, йе дымгæ хæссы
Фæззыгон сыфтæртæ, йе базмæлы хъæз? —
Ирон куырой зилы, ыссы ’мæ ыссы.
Кæсын æм æдзæмæй, цымыдисæй æз.

Дон, денджызы хъазау, уæзданæй цæуы,
Стæй атыхсы цалхыл йæ «кæлæн», йæ «хин».
У фæлгæтæг уистæй. Сæ гуыр-гуыр цæуы
Дзæнхъа фыдтæн, не сты бæркадыл æлгъин.

Цард урссæр куыройгæс ам, донмæ хæстæг,
Зылди-иу хъæуи-хъæу, æлхæдтой дзы ссад,
Ызмисхъæстæ, тарбын, фæци-иу хъæстаг:
Нæ дзы уыди мисхал дæр ад.

ЦЕЙСКИЙ ЛЕДНИК

Друг, за чашу благодарствуй,
Небо я держу в руке,
Горный воздух государства
Пью на Цейском леднике.

Здесь хранит сама природа
Явный след былых времен -
Девятнадцатого года
Очистительный озон.

А внизу из труб Садона
Сизый тянется дымок,
Чтоб меня во время оно
Этот холод не увлек.

Там под крышами, как сетка,
Дождик дышит и дрожит,
И по нитке вагонетка
Черной бусиной бежит.

Я присутствую при встрече
Двух времен и двух высот,
И колючий снег на плечи
Старый Цее мне кладет.

1936 — 1940

 

ЦЪÆЙЫ ЦЪИТИ

Арв — кæхцау — мæ армы систон,
Хохаг ирд уæлдæф — мæ ронг —
У нæ бæсты фарн, нæ исбон,
Уд дзы авæййы æвзонг.

Æрдз æвæрæнтæ фæкодта,
Кæмтты баззади сæ фæд.
Иу дуг иннæ дуджы хордта, —
Ниудта, абухта мæлæт.

Ныр йæ сау лулæтæй Садон
Уадзы пух фæздæг цæггай. —
Ам цы их галуан ыссардтон,
Уымæ балидзон «тæргай».

Далæ хæдзæрттæн сæ рындзтыл
Къæвда байтыгъта йæ хыз.
Халыл сау фæрдыг фæтындзы:
Хъоргъæй дзаг вагон ысхызт.

Дугтæ фембæлдысты уæлбыл,
Иу дзы иннæмæ ныджджих.
Акса, хъазгæйæ мæ уæхскыл
Цъити авæрдта йæ их.

БЕЛЫЙ ДЕНЬ

Камень лежит у жасмина.
Под этим камнем клад.
Отец стоит на дорожке.
Белый-белый день.

В цвету серебристый тополь,
Центифолия, а за ней -
Вьющиеся розы,
Молочная трава.

Никогда я не был
Счастливей, чем тогда.
Никогда я не был
Счастливей, чем тогда.

Вернуться туда невозможно
И рассказать нельзя,
Как был переполнен блаженством
Этот райский сад.

1942

 

УРС БОН

Сагхъæды фарсмæ ыстыр дур хуыссы.
Дурæн йæ быны — хæзнатæ.
Фæндаг — къæдз-мæдзы, лæууы йыл мæ фыд.
Бон та у урс-урсид — митау.

Даргъ гæдыбæлас — æвзист донæй пырх,
Хилгæ сырхмæтæг — цырагъдар.
Уагъылы мин цæстæй хурмæ кæсы.
Урс хъоппæг донхъазау — цады.

Амондджын рахуыдтон гъеуæд мæхи,
Ахæм бон нал уыди никæд.
Амондджын рахуыдтон гъеуæд мæхи,
Ахæм бон нал уыдзæн никæд.

Нал æм ис аздæхæн, нал и цæуæн.
Нæй йæ ныхæстæй фæдзурæн.
Дыргъдон. Нæ дыргъдон. Сæрдыгон. Дзæнæт.
Урс бон. Йæ тæккæ дзаг фарнæй.

БЕДНЫЙ РЫБАК

Я рыбак, а сети
В море унесло.
Мне теперь на свете
Пусто и светло.

И моя отрада
В том, что от людей
Ничего не надо
Нищете моей.

Мимо всей Вселенной
Я пойду, смиренный,
Тихий и босой,
За благословенной
Утренней звездой.

1957

 

МÆГУЫР КÆСАГАХСÆГ

Оххай-гъе, мæ хыз мын
Аныхъуырдта фурд.
Афтид у мæ хызын,
Афтид нæу мæ уд.

Тар хъуыдытæ марын,
Рухсæй дзаг дæн æз:
Иуæй дæр нæ дарын
А дунейыл хæс.

Гом — мæ къах, мæ фæрстæ —
Базыдтон мæ бон.
Аззади мæ фæстæ
Дун-Дуне... Хæрзбон...
А Зæхх нæу мæ бæстæ —
Бонвæрнонмæ цон.

ДРИАДА

Я говорю:
Чем стала ты, сестра моя дриада,
В гостеприимном городском раю?
Кто отнял дикую вольность твою?
Где же твои крыла, пленница сада?

Дриада говорит:
Ножницы в рощу принесла досада,
И зависть выдала, в каком краю
Скрывалась я. Ты видишь — я стою,
Лира немая, музыке не рада.

Не называй меня сестрой своей,
Не выйду я из выгнутых ветвей,
Не перейду в твое хромое тело,

Не обопрусь на твои костыли.
Ты не глотнешь от моего удела —
Жить памятью о праздниках земли.

1945-1946
 

ДРИАДÆ

Æз:
Дриадæ, о мæ гыццыл хо, æнкъард дæ.
Цы ми кæныс нæ горæтаг дзæнæты?
Ды цардтæ хъæды, тахтæ-иу дæ сæнтты.
Кæм ысты ныр дæ базыртæ, дæ бартæ?

Дриадæ:
Цы чындæуа? Кæрæфы къух мæ ссардта.
Хæлæг — мæ сафæг. Удæнцой нæ дæтты
Йæхицæн дæр. Мæ фæндтæ мын ныммардта.
Æз — гоби фæндыр, нал и цард мæ тæнты.

Дæ хо мæ ма хон. Нал дæн æз мæ сæрæн.
Уынгæг ысты мæ зæрдæйы тæхæнтæ.
Дæ къуылых буар ысбæздзæнис æндæрæн.

Æцæгæлон дын — ме стыр мæт, мæ сæнттæ.
Мæнæн та ис, дæ лæдзджытау, æнцæйттæ:
Мæ сæфт бонтæ, мæ къохбæстæ — мæ цæрæн.

Дриада — лесная нимфа - покровительница деревьев, рождающаяся с деревом, живущая в его листве и умирающая вместе с ним (в древнегреческой мифологии).

Дриадæтæ — грекъаг æмæ ромаг мифологийы — хъæды зæдтæ, бæлæсты бардуæгтæ, райгуырынц семæ, фæцæрынц сæ сыфтæрты, æмæ мæлгæ дæр акæнынц бæлæстимæ.

КУЗНЕЦ

Клянусь, мне столько лет, что наковальня
И та не послужила бы так долго,
Куда уж там кувалде и мехам.
Сам на себе я самого себя
Самим собой ковал - и горн гашу,
А все-таки работой недоволен:
Тут на железе трещина, тут выгиб
Не тот, тут - раковина, где должна бы
Свистеть волшебной флейтой горловина.

Не мастера ты выковал, кузнец,
Кузнечика ты смастерил, а это
И друг неверный, и плохой близнец,
Ни хлеба от такого, ни совета.

Что ж, топочи, железная нога!
Железная не там открылась книга.
Живи, браток, железным усом двигай!
А мне наутро - новая туга...

1962

 

КУЫРД

Хæрын уын ард: нæ фæцæрид мæ бæрц
Хъæсдарæг дæр, дзæбугыл ма цы дзурæм?
Мæхицæй æз мæхи мæхæдæг цагътон
Мæхи уæлæ. Мæ удæй цагътон арт.
Уæддæр тыхсын, уæддæр нæ дæн разы
Мæ тугвæллойæ. Ме ’фсæйнаг у фаз.
Зылын йæ хæтæл. Баззади йыл ностæ.
Мæн та фæндыд, мæ уадындзы хъæлæстыл
Цæмæй кæной зæххон дзыллæтæ дистæ.

Дæ удвæллой нæ фæрæстмæ и, куырд —
Маэстро мын нæ сарæзтай, йæ бæсты
Уынын быдыргъо, згъæр тъосса, фыдгуырд,
Дæ фæлдисонд, цы йæ ’мбæхсон, нæ бæззы.

Æфсæн гуымиры, сис уæдæ дæ къах!
Нæра дæрдтыл дæ дзинг æмæ дæ зæлланг.
Дзыхъхъынногæй та райдайдзыстæм мах
Нæ уæззау куыст. Æрхæссут-ма æфсæйнаг!..

* * *

                      Я в детстве заболел
От голода и страха. Корку с губ
Сдеру - и губы облизну; запомнил
Прохладный и солоноватый вкус.
А все иду, а все иду, иду,
Сижу на лестнице в парадном, греюсь,
Иду себе в бреду, как под дуду
За крысоловом в реку, сяду - греюсь
На лестнице; и так знобит и эдак.
А мать стоит, рукою манит, будто
Невдалеке, а подойти нельзя:
Чуть подойду - стоит в семи шагах,
Рукою манит; подойду - стоит
В семи шагах, рукою манит.
                                               Жарко
Мне стало, расстегнул я ворот, лег, -
Тут затрубили трубы, свет по векам
Ударил, кони поскакали, мать
Над мостовой летит, рукою манит -
И улетела...
                   И теперь мне снится
Под яблонями белая больница,
И белая под горлом простыня,
И белый доктор смотрит на меня,
И белая в ногах стоит сестрица
И крыльями поводит. И остались.
А мать пришла, рукою поманила -
И улетела...

1966
 

* * *

Фæрынчын дæн гыццылæй æз
Ыстонгниз æмæ таснизæй... Мæ къæбæр
Зын æууилæн у: туагхъæстæ, цæххæргом.
Æмæ цæуын, цæуын æмæ цæуын.
Нæ тулдз асинтыл бадын æмæ тавын
Мæ уæнгтæ хурмæ. Мидсæнтты цæуын.
Кæдæм? Нæ зонын. Тæфсæг мæ æвзоны.
Æмрызт кæнын. О хур, кæм и дæ тавс?
Æввахс лæууы мæ мад æмæ йæ къух
Мæнмæ фæтилы. Ай цы у, цы хабар? —
Фæцæйцæуын, фæлæ хæццæ нæ кæнын
Мæ мады цурмæ. Авд къахдзæфы — не ’хсæн.
Йæ къух мæм тилы — араст вæййын цадæг,
Фæлæ нæ кæнынц авд къахдзæфы къаддæр.
Гæртт-гæртт. Æмризæг. Рафт-бафтытæ. Стæвд дæн.
Мæхи æруагътон. Уайсахат мæ хъусты
Хæстон уадындз ныййазæлыди. Рухс мын
Мæ уæлтъыфалтæм сарæзта йæ фæттæ.
Фæдисы уайынц саулохтæ. Мæ мад
Уæлæмæ стахти уынджы къæйæ, тилы
Мæнмæ йæ къух. Йæ къух тилгæ æваст
Æрбацыдæр и...
Ныр уынын мæ фыны:
Рынчындон. Урс. Мæ хуыссæнтæ дæр — урс.
Мæ цуры бады урс дохтыр. Йæ уæлхъус
Ис иу урс чызг, йæ урс базыртæ тилы.
Мæ мад æрбацыд, батылдта йæ къух
Æмæ кæдæмдæр атахт...

* * *

Меркнет зрение — сила моя,
Два незримых алмазных копья;
Глохнет слух, полный давнего грома
И дыхания отчего дома;
Жестких мышц ослабели узлы,
Как на пашне седые волы;
И не светятся больше ночами
Два крыла у меня за плечами.

Я свеча, я сгорел на пиру.
Соберите мой воск поутру,
И подскажет вам эта страница,
Как вам плакать и чем вам гордиться
Как веселья последнюю треть
Раздарить и легко умереть,
И под сенью случайного крова
Загореться посмертно, как слово.

1977

 

* * *

Мæ дыууæ цæстæн — алмаси æрттигътæн —
Сæ арт æрмынæг: знæт азты æртхъирæн...
Уыдысты дзаг æрвон зæлтæй мæ хъустæ,
Ныр сафтид ысты, хъусын ма сæ цъустæ.
Къобор хæцъæфтæн байсысти сæ хъару —
Зæронд галтау — сæ райсомы бон тар у.
Мæ фæсонтæй рæубазыртæ æрттывтой, —
Фыддугтæ сын сæ урс систæ æртыдтой.

Æз — сойын цырагъ, басыгътæн уæ куывды,
Ныр уын мæ мыдадз радзурдзæн мæ хъуыды,
Куыд фæхъæуы æгуыппæгæй дзыназын,
Сæрыстыр уæвын, уынæргъын, фæразын.
Куыд уæрстæуы æртахгæйттæй фæстаг цин,
Уынгæг тары куыд арæзтæуы асин
Мæнгæфсон рухсæй... Адæттæ — мæ марæг...
Мæлæтæй афтæ сфæлдыстæуы зарæг.

1977

 

* * *

Сколько листвы намело. Это легкие наших деревьев,
Опустошенные, сплющенные пузыри кислорода,
Кровли птичьих гнездовий, опора летнего неба,
Крылья замученных бабочек, охра и пурпур надежды
На драгоценную жизнь, на раздоры и примиренья.
Падайте наискось наземь, горите в кострах, дотлевайте,
Лодочки глупых сильфид, у нас под ногами. А дети
Северных птиц улетают на юг, ни с кем не прощаясь.
Листья, братья мои, дайте знак, что через полгода
Ваша зеленая смена оденет нагие деревья.
Листья, братья мои, внушите мне полную веру
В силы и зренье благое мое и мое осязанье,
Листья, братья мои, укрепите меня в этой жизни,
Листья, братья мои, на ветвях удержитесь до снега.

1978
 

СЫФТÆРТÆ

Гъе-гъей, цæйбæрц ысты! Нæ бæлæсты рæуджытæ
Æнæбон, афтидæй нæ къæхты бын дзыназынц.
Уыдысты ахстæттæн фæлмæн цартæ, цъæх арвæн —
Æмхасæнтæ, нæ удтæн та — ныфсытæ.
Тæхынц ныр иугæйттæй, сæдæгæйттæй, æрдзæтæй,
Фæкæнынц ленчытæ раст сильфыты бæлæгътау.
Бынæй — сырх æртытæ — къæфхъуындарты
хъæлæстæ.
О сыфтæртæ, о ме ’фсымæртæ, курын:
Ныфс-ма мæ бауадзут, бæгънæг бæлæстæн ногæй
Кæй ратдзæн сомуалдзæг сыфтæрвæлтæр цъæх дарæс.
О сыфтæртæ, о ме ’фсымæртæ, удæн
Ныфс у йæ цæрæнхос, æвгъау мын æй цы кæнут?
Быхсут, ныззæгæл ут фыццаг миты онг хихтыл.

Сильфида, сильф — легкое, подвижное существо, являющееся олицетворением стихии воздуха (в кельтской и германской мифологии) .

Сильфытæ, сильфидтæ — кельтаг æмæ гермайнаг мифологийы — уæлдæфы бардуæгтае, рог æмæ цæрдæг цæрæгудтæ.

ТАРКОВСКИЙ ПОЭЗИЙЫ ТЫХХÆЙ
 

Æцæг нывгæнæгæн (йæхæдæг æй зона æви ма зона, йæхи фæнда æви ма фæнда, уæддæр) «рæстæг иумæйагæй», стæй йæхи дуг йæ фæд ныууадздзæн йæ чингуыты, нæ йæ ауадздзæн иунæгæй бæстæтыл хæтынмæ, уæдæ нывгæнæг йæхæдæг дæр дуджы ничердæм ауадздзæн, йæ чингуыты йын æнæмæнг фидар бынат скæндзæн.

Дæхиуыл ма ауæрд, дæхицæн хатыртæ ма кæн: поэт æцæг поэт уæд у, æмæ йæхицæн дæр, стæй йæ æдде цы хъыгдарджытæ вæййы, уыдонæн дæр ком куынæ фæдæтты, куынæ фæбары.

...Поэзи литературæйæ уæлдæр у; уый у цæрæнхос дæр æмæ мæлæнхос дæр, у ахсджиаг хъуыддаг, йемæ хъазæнтæ-йедтæ нæй — хорзмæ не ’ркæндзысты адæймаджы, уый марын дæр зоны, зæгъæм, Лермонтовы, Цветаевайы, стæй, ноджы бирæты куыд амардта, афтæ.

  

Тарковский А.А.
Стихи разных лет. М.: Современник, 1983.

Журнал «Мах дуг»