АРГЪÆУТТÆ ÆМÆ ТАУРÆГЪТÆ

Charles Perrault

Ирон æвзагмæ йæ раивта Дыгъуызты Тенгиз

СПЯЩАЯ КРАСАВИЦА
 

ТАРФФЫНÆЙ РÆСУГЪД ЧЫЗГ
 

Жили на свете король с королевой. Детей у них не было, и это их очень огорчало. И вот, наконец, когда они совсем потеряли надежду, у королевы родилась дочка.

По случаю её рождения король устроил большой праздник.

Цардысты æмæ уыдысты паддзах æмæ йæ ус. Зæнæг сын нæ уыд æмæ ууыл тынг хъынцъым кодтой. Фæстагмæ паддзахы усæн райгуырди чызг.

Ноггуырды тыххæй паддзах стыр куывд скодта.

На праздник во дворец пригласили фей, которые в те времена ещё жили кое-где на белом свете. Нашлось всего  семь фей. Каждая фея должна была одарить маленькую принцессу каким-нибудь чудесным качеством. Таков был обычай того времени.

Куывдмæ æрбахуыдтой, паддзахады цыдæриддæр кæлæнгæнджытæ разындис, уыдоны дæр. Разындис дзы æрмæст авд кæлæнгæнæджы. Алы кæлæнгæнæг дæр паддзахы чызгæн исты хорздзинад хъуамæ ралæвар кодтаид. Уыцы рæстæджы æгъдау афтæ уыдис.

Перед феями поставили великолепные обеденные приборы: тарелки из лучшего фарфора, хрустальные кубки и по ящичку из литого золота. В каждом ящичке лежали ложка, вилка и ножик, тоже из чистого золота и притом самой тонкой работы.

И вдруг, когда гости уселись за стол, дверь отворилась, и вошла старая фея — восьмая по счету, — которую забыли позвать на праздник.

А забыли её позвать потому, что уже более пятидесяти лет она не выходила из своей башни, и все думали, что она умерла.

Кæлæнгæнджытæй алкæй раз дæр фынгыл æрæвæрдтой сызгъæрин къоппы мидæг уидыг, вилкæ æмæ кард, алы зынаргъ дуртæ, налхъуыт-налмастæй фæлыст.

Хуынд адæмæй алчидæр йæ бынаты куыддæр сбадтис, афтæ ма фæзынди иу æнæхуынд уазæг. Уый уыдис зæронд кæлæнгæнæг, йæ галуаны фæндзай азы дæргъы æддæмæ æнæ ракæсгæ чи фæбадт, ахæм. Уый куывдмæ хуынд нæ уыди, уымæн æмæ æнхъæлдтой, зæгъгæ, раджы амардис.

Король сейчас же приказал подать ей такой же набор. Но золотого ящичка с ложкой, вилкой и ножиком на её долю не хватило. Этих ящичков было приготовлено всего семь — по одному для каждой из семи приглашённых фей.

Паддзах дзырд радта, зæронд кæлæнгæнæг усы раз дæр сызгъæрин кард, вилкæ æмæ уидыг сызгъæрин къоппы мидæг куыд æрæвæрой, афтæ.

Фæлæ уымæн фадат нæ фæцис, уымæн æмæ уидгуытæ, кæрдтæ æмæ вилкæтæ саразын кодтой æрмæст авд кæлæнгæнæгæн.

Старая фея, разумеется, очень обиделась и пробормотала сквозь зубы какую-то угрозу.

Юная фея, которая сидела рядом с ней, опасаясь, как бы старуха не вздумала наделить маленькую принцессу чем-нибудь очень неприятным, чуть только гости встали из-за стола, спряталась за дверной шторой. Юная фея знала, что в споре обычно побеждает тот, за кем остаётся последнее слово, и хотела, чтоб ее пожелание было последним.

Зæронд усæн хъыг уыд уый æмæ йæхинымæр куыддæр бартхъирæн кодта.

Йæ фарсмæ цы æрыгон кæлæнгæнæг бадтис, уый катайы бацыд, ацы зæронд мацы хин скæна паддзахы ноггуырд чызгæн, зæгъгæ. Куывды адæм куы сыстадысты, уæд уыцы æрыгон кæлæнгæнæг дуары æмбæрзæны фæстæ амбæхсти, цæмæй йæ лæвар æппæты фæстæ зæгъа, мыййаг, зæронд кæлæнгæнæг исты хин куы сараза паддзахы чызгæн, уæд ын цæмæй истæмæй баххуыс кæна, уый тыххæй.

И вот наступила самая торжественная минута праздника: феи стали преподносить новорожденной дары, которые они для неё припасли.

Младшая из фей пожелала, чтобы принцесса была прекраснее всех на свете. Другая наградила ее нежным и добрым сердцем. Третья сказала, что она преуспеет в рукоделии. Четвёртая обещала, что принцесса научится превосходно танцевать, пятая — что она будет петь, как соловей, а шестая — что она будет искусно играть на музыкальных инструментах.

Уалынмæ кæлæнгæнджытæ райдыдтой нымайын паддзахы чызгæн сæ лæвæрттæ. Æппæты кæстæр лæварæн загъта, зæгъгæ, паддзахы чызг адæмæн се 'ппæтæй рæсугъддæр уыдзæни, дыккаг загъта — паддзахы чызг тынг зæрдæхæлар уыдзæни, æртыккаг — къухæй дæсны уыдзæнис, цыппæрæм — адæм ыл дис кæндзысты, ахæм кафаг уыдзæни, фæндзæм — булæмæргъау зараг; æхсæзæм — диссаджы фæндырдзæгъдæг.

Наконец, очередь дошла до старой феи. Старуха вышла вперед и, тряся головой больше от досады, чем от старости, сказала, что принцесса уколет себе руку веретеном и от этого умрёт.

Все так и вздрогнули, узнав, какой страшный подарок приготовила для маленькой принцессы злая колдунья. Многие не смогли удержаться от слёз. И вот тут-то из-за шторы появилась юная фея и громко сказала:

Зæронд кæлæнгæнæг усы рад æрхæццæ. Рахызт размæ, йæ сæр фырмæстæй тилы æмæ дзуры: «Паддзахы чызг йæ къух æлхуыйæ фæрæхойдзæн æмæ уымæй амæлдзæн».

Адæм ахæм æбуалгъы хабар куы фехъуыстой, уæд джихæй аззадысты, бирæтæ та сæ цæстысыг нæ баурæдтой æмæ скуыдтой. Фæлæ дуаргæрон цы кæлæнгæнæг бамбæхсти, уый рахызт æмæ загъта:

— Не плачьте, король и королева! Ваша дочь останется жива. Правда, я не так сильна, чтобы сказанное слово сделать несказанным. Принцесса должна будет, как это ни грустно, уколоть себе руку веретеном, но от этого она не умрёт, а только заснёт глубоким сном и будет спать целых сто лет, до тех пор, пока её не разбудит прекрасный принц.

— Паддзах æмæ æхсин, тæрсгæ ма кæнут, уæ чызг мæлгæ нæ акæндзæн! Раст зæгъын хъæуы, хистæры фæндон бынтон аивын мæ бон нæу. Уæ чызг йæ къух æлхуыйæ æцæг фæрæхойдзæн. Фæлæ уын зæгъын, мæлгæ нæ акæндзæн, фæлæ тарффынæй бауыдзæн. Уыцы фынæй ахæсдзæн сæдæ азы. Сæдæ азы фæстæ фæзындзæни сахъгуырд — паддзахы фырт, æмæ йæ уый райхъал кæндзæнис.

Король решил попытаться уберечь принцессу от несчастья, которое предсказала ей старая злая фея. Для этого он запретил всем своим подданным прясть пряжу и хранить у себя в доме веретёна и прялки.

Прошло шестнадцать лет. Как-то раз король с королевой отправились в свой загородный замок.

Зæронд кæлæнгæнæджы фæндон цæмæй ма æрцæуа æмæ паддзахы чызг æнамонд хабарæй хызт уа, уый тыххæй паддзах дзырд радта, уыцы бонæй фæстæмæ æлхуыйæ куыд ничиуал æлвиса, афтæ.

Рацыдис æхсæрдæс азы. Иу бон паддзах йæ усимæ араст сты, горæты æдде сын цы фидар уыдис, уырдæм.

Принцессе захотелось осмотреть древний замок. Бегая из комнаты в комнату, она, наконец, добралась до самого верха дворцовой башни. Там, в тесной каморке под крышей, сидела за прялкой какая-то старушка и преспокойно пряла пряжу. Как это ни странно, она ни от кого ни слова не слыхала о королевском запрете.

Паддзахы чызг уæттыл зилгæйæ куыддæр æгъдауæй сæфтыдис мæсыджы сæр иу чысыл уатмæ. Бадтис дзы цавæрдæр зæронд ус иунæгæй æмæ æлхуыйæ цыдæр æлвыста. Æвæццæгæн, æлхуыйæ æлвисыны тыххæй паддзах цы бардзырд радта, уый уымæ нæ бахæццæ.

— Что это вы делаете, тётушка? — спросила принцесса, которая в жизни не видывала прялки.

— Пряду пряжу, дитя мое, — ответила старушка, даже не догадываясь о том, что говорит с принцессой.

— Ах, это очень красиво! — сказала принцесса. — Дайте я попробую, выйдет ли у меня так же хорошо, как у вас.

— Уый цы ми кæныс, нана? — афарста зæронд усы паддзахы чызг.

— Æлвисын, мæ хъæбул, — дзуапп ын радта зæронд ус, паддзахы чызг у, уый нæ базыдта, афтæмæй.

— Цы дзæбæх у, цы! — цингæнгæ загъта паддзахы чызг. — Æмæ куыд æлвисыс? Æри-ма, æз дæр æй бафæлварон.

Она быстро схватила веретено и едва успела прикоснуться к нему, как предсказание злой феи исполнилось, принцесса уколола палец и упала замертво. Перепуганная старушка принялась звать на помощь. Люди сбежались со всех сторон. Чего только они не делали: брызгали принцессе в лицо водой, хлопали ладонями по её ладоням, терли виски душистым уксусом, — всё было напрасно. Принцесса даже не пошевельнулась.

Король сразу понял, что несчастье, которого они с королевой так опасались, не миновало их.

Чызг æлхуый куыддæр йæ къухмæ райста æмæ йæ аздыхта, афтæ æлхуыйы цыргъ йæ къухы бауад æмæ чызг йæ мидбынаты æрхаудта. Зæронд ус фæтарсти æмæ фæдис ныхъхъæр кодта. Паддзахы лæггадгæнджытæ фæйнæрдыгæй æрбазгъордтой. Чызджы цæсгомыл дон калдтой, йе 'гънæджытæ йын суагътой, йæ къухтæ йын æууæрстой, йæ къæмисæнтæ йын дзымарийæ сæрстой, фæлæ йын уыдæттæ ницыуал баххуыс сты.

Уæд паддзахы зæрдыл æрлæууыдысты дыууæ кæлæнгæнæджы ныхæстæ.

Он приказал перенести принцессу в самую красивую залу дворца и уложить там на постель, украшенную серебряным и золотым шитьём. Трудно описать словами, как хороша была спящая принцесса. Она нисколько не побледнела. Щёки у неё оставались розовыми, а губы красными, точно кораллы. Глаза у неё были плотно закрыты, но слышно было, что она тихонько дышит. Стало быть, это и в самом деле был сон, а не смерть.

Король приказал не тревожить принцессу до тех пор, пока не наступит час её пробуждения.

Йæ чызджы сæвæрын кодта сызгъæрин сынтæгыл æмæ йæ бахæссын кодта, йæ галуаны хуыздæр цы уат уыди, уырдæм. Паддзахы чызг цæстæй нал касти, фæлæ йæ сабыр улæфтмæ гæсгæ бæрæг уыдис, мард кæй нæу, уый. Чызг кæд тарффынæй уыди, уæддæр йæ хуыз нæ аивта: йæ рустæ сырхварс фæткъуыйау, йæ былтæ дæр уыцы рæсугъд уыдысты.

Паддзах дзырд радта, йæ чызг цалынмæ йæхæдæг райхъал уа, уæдмæ йæм куыд ничи цæуа æмæ йæ куыд ничи хъыгдара, афтæ.

А добрая фея, которая спасла его дочь от смерти, пожелав ей столетнего сна, жила очень далеко от замка. Но она сразу же узнала об этом несчастье и, не прошло и часу, как её огненная колесница, запряжённая драконами, уже появилась, возле королевского дворца. Король подал ей руку и помог сойти с колесницы.

Уыцы æнамонд цау куы 'рцыди, уæд хæрзмæ аудæг кæлæнгæнæг, паддзахы чызджы мæлæтæй чи фервæзын кодта, уый цардис дард бæсты. Фæлæ хабар уайтагъддæр бамбæрста æмæ цæсты фæныкъуылдмæ паддзахы галуаны æрбалæууыд артуадзгæ уæрдоны, залиаг кæлмытæ дзы ифтыгъд, афтæмæй. Паддзах æй куы ауыдта, уæд йæ размæ рауад æмæ йæ уæрдонæй раргъæвта.

Фея, когда вошла в залу, тут же думала о том, как грустно будет принцессе, когда через сто лет бедняжка проснётся в этом старом замке и не увидит возле себя ни одного знакомого лица.

Кæлæнгæнæг, паддзахы чызг æвæрд кæм уыд, уыцы уатмæ бацыди, бакасти фынæй чызгмæ æмæ ахъуыды кодта: «Сæдæ азы фæстæ куы райхъал уа, уæд иунæгæй цы кæндзæни ацы зæронд фидары?»

Чтобы этого не случилось, фея сделала вот что. Своей волшебной палочкой она прикоснулась ко всем, кто был во дворце, кроме короля и королевы. А были там придворные дамы и кавалеры, гувернантки, горничные, дворецкие, повара, поварята, скороходы, солдаты дворцовой стражи, привратники, пажи и лакеи. Дотронулась она своей палочкой и до лошадей на королевской конюшне, и до конюхов, которые расчёсывали лошадям хвосты. Дотронулась до больших дворовых псов и до маленькой кудрявой собачки по прозвищу Пуфф, которая лежала у ног спящей принцессы.

Уæд кæлæнгæнæг бавдæлд æмæ паддзахы галуаны паддзах æмæ йæ усæй фæстæмæ цыдæриддæр адæм уыди: фæсдзæуинæй, æххуырстæй, лæггадгæнæгæй, хъахъхъæнæгæй, дуаргæсæй æмæ æндæрæй — се 'ппæтыл дæр аныдзæвын кодта йæ алæмæты лæдзæг. Аныдзæвыд йæ лæдзæгæй бæхтыл, бæхгæстыл, куыйтыл дæр, суанг ма паддзахы чызгæн йæ чысыл къæбыла Пуфикыл дæр, уый хуыссыди паддзахы чызгæн йæ сынтæджы раз.

И сейчас же все, кого коснулась волшебная палочка феи, заснули. Заснули ровно на сто лет, чтобы проснуться вместе со своей хозяйкой и служить ей, как служили прежде. Заснули даже куропатки и фазаны, которые поджаривались на огне. Заснул вертел, на котором они вертелись. Заснул огонь, который их поджаривал. И всё это случилось в одно-единое мгновение.

Алæмæты лæдзæг-иу кæуыл аныдзæвыд, уый-иу уайтагъд бафынæй. Уый афтæ уымæн бакодта, цæмæй уыдон дæр паддзахы чызгимæ иумæ райхъал уой æмæ йын лæггад кæной. Суанг ма зынгтыл физонæг кодтой хуыргæрчытæ æмæ æндæр алы мæргътæ уæхстыл кондæй æмæ уыдон дæр, стæй зынджытæ дæр баззадысты, куыд уыдысты, афтæмæй. Кæлæнгæнæг уыцы хъуыддæгтæ бакодта цæсты фæныкъуылдмæ.

Не заснули только король с королевой. Утирая слёзы, они поцеловали свою спящую дочку, простились с ней и тихо вышли из залы. Король издал указ о том, чтобы никто не смел приближаться к заколдованному замку.

Паддзах æмæ йæ ус сæ тарффынæй рæсугъд чызгæн аба кодтой æмæ рацыдысты фидарæй. Паддзах радта дзырд, цæмæй фидармæ æввахсдæр мачиуал цæуа.

Впрочем, и без того к воротам замка невозможно было подойти. В какие-нибудь четверть часа вокруг его ограды выросло столько деревьев, больших и маленьких, столько колючего кустарника — терновника, шиповника, остролиста, — и всё это так тесно переплелось ветвями, что никто не мог бы пробраться сквозь такую чащу. И только издали, да ещё с горы, можно было увидеть верхушки старого замка. Всё это фея сделала для того, чтобы ни человек, ни зверь не потревожили покоя спящей принцессы.

Уæвгæ ахæм дзырд раттын хъæугæ дæр ницæмæн кодта. Уымæн æмæ фидары алыварс уадидæгæн уый бæрц стыр æмæ гыццыл бæлæстæ, уыимæ какон сындз æмæ уагъылыйы къутæртæ æрзадис, æмæ фидармæ адæймаг æмæ сырд бацæуæн нæ, фæлæ йæм маргъæн батæхæн дæр нал уыди. Бæлæсты аууонæй ма зындысты мæсгуытæн æрмæст сæ цъуппытæ, уый дæр дардæй бакæсгæйæ. Уый афтæ сарæзта хæрзмæаудæг кæлæнгæнæг, цæмæй паддзахы чызджы фын мачи хъыгдара.

Прошло сто лет. И вот в один прекрасный день сын соседнего короля, который царствовал в то время, отправился на охоту. Вдалеке, над густым дремучим лесом, он увидел башни какого-то замка.

— Чей это замок? Кто в нём живёт? — спрашивал он всех своих спутников.

Афтæ рацыди сæдæ азы. Иуахæмы сæ сыхаг паддзахы фырт цуан кодта уыцы мæсгуытæм хæстæг рæтты. Йемæ цуаны чи уыди, уыдоны фæрсы, уæртæ уыцы тар хъæды æдде та цавæр мæсгуытæ зыны, зæгъгæ.

Но никто не мог ответить толком. Каждый повторял только то, что сам слышал от других. Один говорил, что это старые развалины, в которых поселились блуждающие огоньки. Другой уверял, что там водятся драконы и ядовитые змеи. Но большинство сходилось на том, что старый замок принадлежит свирепому великану-людоеду.

Адæмæй йын алчи дæр дзырдта, мæсгуыты тыххæй чи цы фехъуыста, уый. Иутæ дзырдтой — уый зæронд фидар у æмæ дзы адæмы хуызы цыдæртæ рацæуы; иннæтæ та дзырдтой — ацы зылдæй уырдæм æрæмбырд вæййынц дæлимонтæ. Аннæтæ та йын дзырдтой — уым цæры лæгхор æмæ йæхимæ хæстæг никæй уадзы, зæгъгæ.

Принц не знал, кому и верить. Но тут к нему подошёл один старик и сказал, кланяясь:

— Добрый принц, полвека тому назад, когда я был так же молод, как вы сейчас, я слыхал от моего отца, что в этом замке спит непробудным сном прекрасная принцесса и что спать она будет ещё полвека до тех пор, пока благородный и отважный юноша не придёт и не разбудит её. И предначертано ей стать ему невестой.

Паддзахы фырт нал зыдта, кæмæ сæ хъуса, уый. Уыцы рæстæджы йæ размæ балæууыди иу зæронд лæг æмæ йын загъта:

— Де стырдзинад, фæндзай азы размæ фехъуыстон мæ фыдæй, уыцы фидары, дам, фынæй кæны паддзахы чызг, бæстыл уымæй рæсугъддæр нæй, ахæм. Хъуамæ дзы фæфынæй кæна ноджы фæндзай азы. Æмæ, дам, æй хъуамæ райхъал кæна паддзахы фырт, усагæн нысангонд кæмæн у, уый.

Сердце в груди принца так и загорелось. Он сразу решил, что ему-то и выпало на долю счастье пробудить ото сна прекрасную принцессу. Недолго думая, принц дёрнул поводья и поскакал туда, где виднелись башни старого замка.

Паддзахы фырт уыцы хабар куыддæр фехъуыста, афтæ бауынаффæ кодта цыфæндыйæ дæр фидармæ бацæуын æмæ йын йæ сусæгдзинад базонын.

И вот перед ним заколдованный лес. Принц соскочил с коня, и сейчас же высокие толстые деревья, заросли колючего кустарника — всё расступилось, чтобы дать ему дорогу. Никому из его свиты не удалось догнать его: деревья, пропустив принца, сразу же сомкнулись за его спиной, а кусты опять переплелись ветвями. Это могло бы испугать кого угодно, но принц был молод и смел.

Паддзахы фырт куыддæр хъæды кæронмæ бахæццæ, афтæ уыцы тар хъæды бæлæстæ, сындз къутæртæ фæйнæрдæм алæууыдысты æмæ йын фæндаг радтой фидармæ. Бæлæсты фале зындис фидар, уырдæм батындзыдта паддзахы фырт. Йемæ цы адæм уыди, уыдонæй йæ бон никæмæн баци йæ фæдыл ацæуын. Паддзахы фырт куыддæр хъæдæй ахызт, афтæ та бæлæстæ дæр фæстæмæ æрбангом сты. Лæппу стыр дисы бацыд, фæлæ нæ фæтарст, размæ æдæрсгæ цыди.

Ещё сотня шагов — и он очутился на просторном дворе перед замком. Принц посмотрел направо, налево, и кровь похолодела у него в жилах. Вокруг него лежали, сидели, стояли, прислонившись к стене, какие-то люди в старинной одежде. Все они были неподвижны, как мёртвые. Но, вглядевшись в красные, лоснящиеся лица привратников, принц понял, что они вовсе не умерли, а просто спят. В руках у них были кубки, а в кубках ещё не высохло вино. Должно быть, сон застиг их в ту минуту, когда они собирались осушить чаши до дна.

Уалынмæ бахызти фидары кæртмæ. Кæрты алырдæм куы акастис, уæд фырдисæй йæ уæнгтæ ныддыз-дыз кодтой. Мæрдтыбæстау — сабыр. Алы ран дæргъытæй лæууыдысты адæм æмæ фос, цыма мæрдтæ уыдысты, уыйау. Фæлæ паддзахы фырт дуаргæстæн сæ цæсгæмттæм куы бакасти æмæ иууылдæр сырхуадултæ куы уыдысты, уæд уайтагъддæр бамбæрста, уыдон фынæй кæй сты, уый. Сæ къухты ма сæ нуазæнты бын цы сæны цъырттытæ баззад, уыдонæй бæрæг уыди, хуыссæг сæ минас кæнгæйæ кæй æрцахста, уый.

Принц миновал большой двор, вымощенный мраморными плитами, поднялся по лестнице и вошёл в первую комнату. Там, выстроившись в ряд и опершись на свои алебарды, храпели вовсю воины дворцовой стражи.

Он прошёл дальше в покои, в каждом из которых  видел множество спящих людей.

Паддзахы фырт бацыди стыр кæртыл, йæ бын — рæсугъд мрамор-дурæй астæрд. Асинтыл уæлæмæ ссыд æмæ бахызти тыргътæм. Уым рæнхъæй лæууыдысты хъахъхъæнджытæ æд топпытæ æмæ сæ хуыр-хуырæй бæстæ сæ сæрыл истой. Араст и дарддæр, уæттæй кæуылты цыди, уым алы ран дæр уыдта фынæй адæмы.

И вот перед ним, наконец, комната в которой спала дочь короля. Он вошёл и остановился.

На постели, полог которой был откинут, покоилась прекрасная юная принцесса лет пятнадцати-шестнадцати. Принц невольно закрыл глаза: красота её так сияла, что даже золото вокруг неё казалось тусклым и бледным, Он тихо приблизился и опустился перед ней на колени.

Фæстагмæ бахæццæ, паддзахы чызг цы уаты æвæрд уыд, уырдæм. Уыцы ран лæппу ауыдта, йæ цæрæнбонты кæй никуы федта, ахæм диссаг.

Хæрзаив, хæрзæфснайд сынтæгыл хуыссыди паддзахы чызг. Йæ бакастмæ гæсгæ йыл æхсæрдæс азæй фылдæр нæ цыдаид. Рæсугъдæй та афтæ рæсугъд уыди, æмæ йæм цæстытæ нæ лæууыдысты. Паддзахы фырт тæрсгæ-ризгæ сынтæгмæ баввахс æмæ йæ зонгуытыл æрлæууыд.

В это самое мгновение час, назначенный доброй феей. пробил. Принцесса проснулась, открыла глаза и взглянула на своего избавителя.

— Ах, это вы, принц? — сказала она. — Наконец-то! Долго же вы заставили ждать себя…

Услышав такие приятные слова, принц не знал что и делать. Они глядели друг на друга и не могли наглядеться, разговаривали и не могли наговориться.

  Всё кругом пробудилось вместе с принцессой: прислуга, гувернантки, дворецкие, повара, дворцовая стража, привратники, конюхи, пажи и лакеи. Каждый занялся своей привычной работой.

 Уыцы минут хинтæ цыдæр фесты, паддзахы чызг райхъал, уарзон каст бакодта лæппумæ æмæ йæм сдзырдта:

— Уый ды дæ, паддзахы фырт? Бирæ æнхъæлмæ кæсын дæм бахъуыди!

Ахæм уарзон ныхæстæ фехъусгæйæ ма фырцинæй цы акодтаид, уымæн ницыуал зыдта паддзахы фырт. Уайтагъддæр чызгæн райдыдта ныхæстæ кæнын. Дзырдта йын, йæхи удæй йæ фылдæр кæй уарзы, уый.

Паддзахы чызгимæ иумæ райхъал сты, фидары цы адæм фынæй кодтой, уыдон се 'ппæт дæр: æххуырстæй, хъахъхъæнæгæй, хæринаггæнæгæй, дуаргæсæй, бæхгæсæй æндæрæй — алчидæр дзы бавнæлдта йæ куыстмæ.

Принц подал руку своей невесте, но, разумеется, ни слова не сказал ей о том, что фасон её платья вышел из моды по крайней мере сто лет назад и что такие рукава и воротники не носят со времён его прапрабабушки. Впрочем, и в старомодном платье она была лучше всех на свете.

Паддзахы фырт чызджы сыстын кодта хуыссæнæй. Чызджы уæлæ уыди зынаргъ дарæс. Æцæг уыдысты, раджы заман, сæдæ азы размæ кæй дардтой, ахæм. Фæлæ уымæй йæ рæсугъддзинад къаддæр нæ кодта.

Жених с невестой уселись за стол. Самые знатные кавалеры подавали им различные кушанья старинной кухни. А скрипки и гобои играли для них прелестные, давно забытые песни прошлого века.

Паддзахы фырт æмæ паддзахы чызг ацыдысты уазæгуатмæ æмæ сбадтысты æхсæвæр хæрыныл. Лæггадгæнджытæ уайтагъд æрбахастой алы хæринаг, алы нозт. Фæндырæй цæгъдджытæ та кодтой алы рæсугъд цæгъдтытæ æмæ дыууæ уарзоны хъæлдзæг дардтой.

После ужина принц и принцесса обвенчались и жили долго и счастливо во дворце соседнего королевства.